KOMPA! MAGAZINE

[Neg Timid]

Kiyès Ki Te Choukoun?


Pa Neg Timid


Nan ti pelerinaj n ap fè, pou pote bon ti enfòmasyon sou kilti lakay pou entènot Kompa Magazine yo, jodi a, nou pral fè yon ti kozman sou Choukoun. Rale ti chèz ba nou pou nou vin koute ! Eske Choukoun te yon moun tout bon, oubyen yon pèsonaj imajinasyon tankou Bouki ak Malis?

Wi, Choukoun se te yon moun tout bon ki te egziste. Li te fèt Laplenn (Plaine du Nord), nan lane 1853. Bon non li se te, Marie Noël Bélizaire. Nan tan modèn, nou sèvi avèk mo Choukoun, pou dekri yon bèl ti kòmè po nwa-chokola rafine. Ki di Choukoun, di Marabou Kreyòl.

E ben, Marie Noël Bélizaire, kidonk Choukoun, te tèlman yon bèl dam po nwa, cheve siwo long natirèl, bèl zye klere tankou chandèl, ti bout anlè mens, bèl ti tete doubout, bèl ti bout anba boutèy koka, se poutèt sa li te pote ti non jwèt, Choukoun. Epi se kon sa, non an tou rete nan literati ayisyèn.

Daprè sa yo rakonte, Choukoun pat gen chans pou-l te fè tout klas li. Men sa pa vle di pou otan li te yon fanm ki sòt. Choukoun te fò anpil nan listwa Sent. Li te fè klas primè li nan yon ti lekòl Laplenn ke yon sèten, Dave Bellerive, t ap dirije.

Choukoun te oblije vin kite lekòl pou konbat avèk lavi. Chans pou li, li te rankontre avèk yon eleman nan bouk la, Pierre Theodore, ki tonbe damou pou li. Rap-tap-sizyèm (yon ti moman), moun yo te gentan plase. Msye mete yon ti kòmès nan men Choukoun pou degaje l. Moun yo la y ap boule... Vin rive yon lè, ti kòmès la pat tèlman t ap rapòte anyen pase sa, e tou, eleman an te gentan ap jwe yon jwèt, yon pye anndan, yon pye deyò. Se kon sa, Choukoun tou leve yon lè, li kite Laplenn, li antre Okap pou pouse bourik li pou pi douvan.

Rive Choukoun rive Okap, li rankontre avèk Oswald Durand (eleman ki pral ekri pwezi “Choukoun” nan, ke nou tout konnen an mizik jounen jodi a). Oswald fè bouch li tounen yon galon siwomyèl, pou kase ti bwa nan zòrèy Choukoun. Nou konn jèn ti flannè nèg lavil sa yo, se mete gwo franse atè, fè yon pakèt bann literati pou vire lòlòy medam yo. Nou pa bezwen mande: Choukoun tonbe damou. Moun yo renmen. Se chak swa Oswald etabli li lakay Choukoun tankou yon matadò sipèb pou koze avèk menaj li.

Men Choukoun genlè pat konn kòman pou-l jere bote a avèk machandiz la. Pye a te yon tijan leje. Pandan li avèk Oswald la, li rankontre avèk yon ti blan grimo, cheve siwo k ap konplimante-l. Lontan li te gentan mete Oswald atè.

Oswald kounye a menm, nan foure bouch li nan zafè politik, l al sibi yon lòt devenn ankò ki pi grav toujou – yo arete l. Se pandan li nan prizon an, li ekri ti pwezi sa a an Kreyòl, ke nou tout konnen jounen jodi a sou non, Choukoun:


Dèyè yon gwo touf pengwen
Lòt jou,
Mwen rankontre Choukoun
Li souri lè li wè mwen
Mwen di syèl,
Ala bèl moun
Li di m,
Ou twouve sa chè


Ti zwezo…(refren)
Nan bwa ki tape koute
Lè mwen tande sa
Mwen genyen lapenn
Men depi jou sa
De pye mwen nan chenn

Male lakay manman li
Yon ti granmoun trè zònèt
Sito li wè m
Li di m...
Ay, mwen kontan sila nèt
Nou bwè chokola onwa...

Se yon mizisyen ayisyen ki rele, Mauleart Monton, ki te mete bèl ti pwezi sa a (Choukoun) an mizik 14 me, 1893.

Mauleart Monton te fèt Nouvèl Oleyans (Nouvelle Orleans). Se yon bòs tayè ayisyen ki rele, Milien Monton, ki te papa-l. Manman-l, se te yon amerikèn. Se yon sè papa-l, Odilia Monton, ki te elve l nan Pòtoprens. Mauleart te aprann jwe piano nan men, Toureau Lechaud.

Se pa “Choukoun” sèlman Mauleart Monton te gen kòm mizik. Li te konpoze kèk lòt bèl ti mòso tankou, “Souvenir d’une danseuse,” “Polka des tailleurs…”

Mòso “Choukoun” nan te fè plis bri aletranje. Li pat pran anpil tan pou-l te gentan janbe dlo: an Frans, an Almay, Ozetazini, matinik, jamayik… Jamayiken volè “Choukoun”, yo mete-l an mizik sou non, “Yellow Bird” tankou se yo ki te konpoze-l.

Marie Noël Bélizaire, kidonk Choukoun, te mouri Laplenn, nan afè pa bon, an 1924. Apati de jodi a, tout entènot Kompa Magazine yo ap ka louvri zèl yo lib e libè pou pale de Choukoun kòm sa dwa.



Neg Timid
(Ti Sheriff Trankil La)


Sous konsilte : 1985 - Raymond Philoctète (ansyen pwofesè fransè ak literati Ti sheriff la)






_________________
Richie est un grand musicien qui ne peut pas être compris du commun des mortels, car les notes qu'il émet sont trop élevées pour les oreilles du vulgaire.

[Dom]

I REALLY ENJOYED THAT.... I CAN ADD THIS ONE TO THE MANY GREAT HATIAN STORIES THAT I CAN TELL MY GIRLS BEFORE I PUT THEM TO BED AT NIGHT.




bon bagay net, pa gen kwedek.
_________________
kajou, ou fe sa anko!!!

[mymy]

woaw ... thanks a lot neg timid ...
janm renmen ti muzik sa .. mte konnen Choukoun te existe but mpat konn tout bagay sa yo ...
_________________
♫♪ Vent renessans lan souffle Rele tout moun vinn ede nou,Tout sa nou jwenn rasanble, Bout pa bout na kole li ♫♪

[jeanVALjean]

That was a great read! You're a great asset to the board man. Thx!
_________________
Music washes away from the soul the dust of everyday life.
~Berthold Auerbach

[LouisJeanBeauge]

Thanks a lot Nèg Timid...That's nice piece of culture you brought to light
_________________
"Mesye bliye chèz la, al nan sena a, oubyen al fè sinema" Beethova Obas.

[persiap]

Good stuff thank you neg timide
_________________
You never know when God is going to bless you!!
No matter what situations life throws at you...
no matter how long and treacherous your journey
May seem...
Remember, there is a light at the end of the tunnel!